Είναι εκείνη η εποχή του χρόνου που οι άνθρωποι αφήνουν το παρελθόν πίσω τους για να αγκαλιάσουν ένα νέο ξεκίνημα.
«Οι άνθρωποι έχουν αλλάξει πολύ και σήμερα δεν έχουν σωστές αξίες» «Η κοινωνία έχει χαλάσει πλέον και δεν υπάρχει ηθική» Σας έτυχε ποτέ να ακούσετε κάποιο να λέει κάτι τέτοιο; Είναι αδύνατο κάποιος να μην έχει αξίες στην ζωή του. Απλά αυτές οι αξίες μπορεί να μην είναι οι ίδιες με τις δικές σας και για αυτό να μην σας βρίσκουν σύμφωνο.
Γιατί είναι σημαντικό να ξέρουμε τις αξίες κάποιου;
Σε επιχειρησιακό περιβάλλον ξέροντας για παράδειγμα τις πρώτες 4-5 αξίες των υπαλλήλων σας μπορεί να αποβεί εξαιρετικά χρήσιμο. Αν θέλετε να κάνουν κάτι για σας τότε αρκεί να τους πείτε με ποιο τρόπο αυτό που θέλετε να κάνουν, συμβαδίζει με τις αξίες τους και αυτοί θα παρακινηθούν να το κάνουν για τους δικούς τους λόγους παρά για τους δικούς σας.
Οι αξίες είναι πολύ χρήσιμες όταν θέλει κάποιος να δημιουργήσει μια δυνατότερη ομάδα σε περιβάλλον επιχειρήσεων. Δεν είναι σημαντικό σε μια εταιρεία να μοιράζονται όλοι τις ίδιες αξίες για να θεωρείται η ομάδα λειτουργική. Είναι σημαντικότερο να γνωρίζουν όλοι τις αξίες που υποστηρίζει ο καθένας ούτως ώστε να καταλάβουν τι είναι σημαντικό για τον καθένα. Γνωρίζοντας τις αξίες του κάθε συναδέλφου μπορείς πιο εύκολα να επικοινωνείς μαζί του και να καταλαβαίνεις την συμπεριφορά του. Γνωρίζοντας τις αξίες του κάθε συναδέλφου βοηθά στο να τον παρακινείς δηλαδή να βρίσκεις το κουμπί του κάθε φορά που τον θες να κάνει κάτι για σένα. Απλά ξέροντας τις αξίες του πες του πως αυτό που θες να κάνει ικανοποιεί κάποιες από τις βασικές αξίες του.
Είμαι σίγουρος ότι θα διαπιστώσετε ότι τον περισσότερο χρόνο σας τον επενδύετε σε πράγματα ή συμπεριφορές που καθοδηγούνται από σημαντικές αξίες σας. Οι αξίες σας έχουν πολύ δυνατό το στοιχείο του συναισθήματος. Δηλαδή οι αξίες σας είναι τα πράγματα αυτά που υποστηρίζετε με σθένος. Μια άλλη λέξη για τις αξίες είναι η λέξη κριτήρια. Οι αξίες μας είναι τα κριτήρια με τα οποία λειτουργούμε τη ζωή μας.
Όταν λέμε ότι κάποιος επιδεικνύει κάποια στάση ή συμπεριφορά έναντι σε κάποιο θέμα, τότε αυτή η συμπεριφορά δεν είναι τίποτα άλλο από μια σειρά από συγκεκριμένες πεποιθήσεις και αξίες για αυτό το θέμα. Κάτι που συμβαίνει συχνά είναι να υπάρχει μέσα σας, κάποια σύγκρουση μεταξύ των αξιών σας και των επιδιωκόμενων στόχων. Σε τέτοια περίπτωση τα άτομα αυτά δεν καταφέρνουν να επιτύχουν τους στόχους τους. Ο μόνος τρόπος να καταφέρουν κάτι τέτοιο είναι κάνοντας αλλαγές στις αξίες τους. Αλλαγές που θα ευθυγραμμίσουν τις αξίες με τους στόχους και θα επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Πότε δημιουργούνται οι αξίες μας;
Έχουμε τέσσερεις βασικές αναπτυξιακές περιόδους: Οι πρώτες τρείς περίοδοι προέρχονται από την δουλειά πού έκανε ο Μόρις Μάσσι και η τέταρτη περίοδος προέρχεται από την δουλειά που έκανε ο Γουίλιαμ Τζέιμς ο οποίος θεωρείται από πολλούς ως ο ιδρυτής της νέας εποχής στη ψυχολογία.
Η πρώτη περίοδος είναι η περίοδος αποτύπωσης η οποία περιλαμβάνει τα πρώτα 7 χρόνια της ζωής μας και κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου οτιδήποτε συμβαίνει στο περιβάλλον μας αποτυπώνεται στο υποσυνείδητο μυαλό μας χωρίς να φιλτράρεται. Το μυαλό μας σε εκείνη την ηλικία είναι σαν σπόγγος και απορροφά οτιδήποτε σημαντικό συμβαίνει γύρω του. Η περίοδος αυτή έχει την πιο σημαντική επίδραση στη ζωή μας και πολλές από τις συνήθειες που θεωρούμε ότι έχουμε κληρονομήσει προέρχονται από αυτή την περίοδο.
Μόλις το άτομο αποκτήσει συνειδητότητα τότε αρχίζει να καταλαβαίνει την διαφορά των ατόμων γύρω του και του ίδιου του εαυτού του. Αντιλαμβάνεται δηλαδή ότι είναι διαφορετικό άτομο από τους γονείς του και άρα μπορεί να επιλέξει τα άτομα που θαυμάζει και που επιζητεί να αντιγράψει. Είναι τότε που εισερχόμαστε στην περίοδο αντιγραφής προτύπων που συνήθως είναι οι ηλικίες 7 με 14 χρονών. Αυτή είναι η περίοδος που θα δείτε τα παιδιά να μιμούνται τους μεγάλους αντιγράφοντας αυτά που λένε ή κρατώντας την ίδια φυσιολογία με αυτούς χωρίς να σημαίνει ότι θέλουν να τους μοιάσουν. Σε κάποια στιγμή αποφασίζουν ότι θέλουν να μοιάσουν περισσότερο σε κάποιο άτομο που θαυμάζουν στο περιβάλλον τους και από τότε αυτόματα και χωρίς γνώσεις Νεύρο-γλωσσικού Προγραμματισμού (NLP) αρχίζουν να τους αντιγράφουν σε όλα τα επίπεδα.
Η τρίτη πιο σημαντική περίοδος στη ζωή ενός ατόμου από πλευράς διαμόρφωσης των αξιών του είναι η περίοδος κοινωνικοποίησης που εξελίσσεται από τα 14 - 21 χρόνια του. Εδώ το άτομο ξεκινά να επιλέγει ομάδες στις οποίες θέλει να αποτελέσει μέλος. Βλέποντας κάποια ομάδα ή ένα οργανισμό ατόμων, αξιολογεί την συμπεριφορά τους και αν πιστεύει ότι θα ήθελε να αποτελέσει και αυτός μέρος της ομάδας τότε διαμορφώνει τις πεποιθήσεις και τις αξίες του ευθυγραμμίζοντας τις με τις αξίες και πεποιθήσεις των ατόμων αυτών.
Η τέταρτη περίοδος είναι η επιχειρησιακή περίοδος από την ηλικία των 21 μέχρι τα 35 που θεωρείται η περίοδος ανάπτυξης δραστηριοτήτων στον τομέα των επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με τον Μάσσι, τα πιστεύω και οι αξίες κάποιου δεν μπορούσαν να αλλάξουν και για να αντιληφθείς τις αξίες κάποιου έπρεπε απλά να ψάξεις στο περιβάλλον του όταν βρισκόταν στην ηλικία των 10 χρονών. Δηλαδή αν ξέρετε την ηλικία κάποιου τότε πηγαίνετε πίσω και παρατηρείστε τι συνέβαινε στο περιβάλλον του ατόμου αυτού όταν ήταν 10 χρονών. Τι συνέβαινε στο οικογενειακό περιβάλλον του, στην οικονομία, στην χώρα του γενικά; Μόνο τότε θα καταλάβετε γιατί το άτομο συμπεριφέρεται και πιστεύει αυτά που πιστεύει σήμερα.
Ποιοι είναι υπεύθυνοι για την διαμόρφωση των αξιών μας;
Αν κοιτάξετε γύρω σας πολύ πιθανό να έχετε επηρεαστεί από το περιβάλλον σας για τις περισσότερες αρχές και πεποιθήσεις που έχετε υποσυνείδητα δεχθεί και υποστηρίξει. Επηρεαζόμαστε από τους γονείς μας, από άτομα που θαυμάζουμε στο περιβάλλον μας και από φίλους μας. Πολλές από τις πεποιθήσεις που έχετε για το χρήμα ή για τον ρόλο του άνδρα ή της γυναίκας στο σπίτι πολύ πιθανό να τις έχετε πάρει από άτομα του περιβάλλοντος σας και τις υιοθετήσατε σαν δικές σας.
Η εκκλησία και η θρησκεία παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση των αξιών σας. Σκεφτείτε για λίγο τι πιστεύει η εκκλησία όσον αφορά τον ρόλο των ανδρών ή των γυναικών και τι πιστεύετε εσείς για τον ρόλο τους. Αν είστε βαθειά θρησκευόμενοι τότε πολύ πιθανό να έχετε υιοθετήσει τις αξίες εκείνες.
Το σχολείο και οι δάσκαλοι σας είχαν τις δικές τους αξίες που είχαν υιοθετήσει από το δικό τους περιβάλλον. Πολλές από εκείνες τις αξίες ίσως να έχετε και εσείς τώρα ειδικά αν συμπαθούσατε ή εκτιμούσατε τους δασκάλους εκείνους που για ένα παιδί θεωρούνται σημαντικά άτομα στην ζωή τους.
Ο επόμενος σημαντικός παράγοντας στη διαμόρφωση των αξιών σας είναι ο τόπος, η περιοχή που μεγαλώσατε. Άτομα που μεγάλωσαν σε ένα μικρό χωριό έχουν πολύ διαφορετικές αξίες από αυτούς που έχουν μεγαλώσει σε μια μεγαλούπολη. Ακόμα και άτομα που έχουν μεγαλώσει σε μεγάλες πρωτεύουσες ανά το παγκόσμιο τείνουν να έχουν πολύ διαφορετικές αξίες από άτομα που μεγάλωσαν σε χώρες με μικρό πληθυσμό.
Η κατάσταση της οικονομίας την περίοδο που το παιδί ήταν 10 χρονών είναι πάλι σημαντικός παράγοντας διαμόρφωσης των αξιών κάποιου. Για παράδειγμα όσα παιδιά βρίσκονταν στην ηλικία των 10 χρονών όταν έσπασε η μεγάλη φούσκα στο Κυπριακό χρηματιστήριο και είδαν τους γονείς τους να χάνουν μεγάλα ποσά ή ακόμα και όλη τους την περιουσία σίγουρα διαμόρφωσαν κάποιες αξίες όσον αφορά το χρήμα ή τα υλικά αγαθά. Κάποιοι επανεκτίμησαν αξίες βλέποντας τους γονείς τους στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. Κάποιοι διαμόρφωσαν την πεποίθηση ότι το χρήμα και ο πλούτος είναι παροδικός και ότι σημαντικότερα πράγματα είναι η υγεία και η ασφάλεια.
Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που επηρεάζουν τις αξίες κάποιου είναι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αν πάμε κάποια χρόνια πίσω τα μόνα μέσα που υπήρχαν ήταν το ραδιόφωνο και η κρατική τηλεόραση με ένα κανάλι το οποίο εξέπεμπε λίγες ώρες το βράδυ. Υπήρχαν φυσικά και οι εφημερίδες. Σήμερα με τόσα κανάλια τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά και με τις δορυφορικές κεραίες μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε αμέτρητες εκπομπές ανά το παγκόσμιο.
Με το διαδίκτυο μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε οτιδήποτε πληροφορία συμβαίνει άμεσα οπουδήποτε στον κόσμο. Όλα αυτά διαμορφώνουν τάσεις και χαρακτήρες ειδικά των μικρών παιδιών.
Για να δείτε την δύναμη των μέσων μαζικής ενημέρωσης φανταστείτε τι ιδέα έχουν διαμορφώσει οι Αμερικανοί για το έθνος τους όταν στις ειδήσεις τους δεν δείχνουν τίποτε άλλο εκτός από ειδήσεις της χώρας τους. Είναι σαν να μην υπάρχει ο υπόλοιπος κόσμος! Για αυτούς δεν υπάρχει διεθνής επικαιρότητα! Εμείς εδώ στην Κύπρο όταν βλέπουμε ειδήσεις παρακολουθούμε για λίγα λεπτά κάποιες τοπικές ειδήσεις και τον υπόλοιπο χρόνο βλέπουμε τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο διότι έχουμε μάθει ότι ειδήσεις για μας σημαίνει να ξέρω τι συμβαίνει διεθνώς!
Η διαδικασία απόσπασης των αξιών όλων των υπαλλήλων βοηθά στην καλλιέργεια ομαδικού πνεύματος και γρήγορη επίτευξη των στόχων ενός οργανισμού μειώνοντας δραστικά τις συγκρούσεις. Μεγάλοι οργανισμοί στην Κύπρο και στο εξωτερικό είχαν την ευκαιρία να επωφεληθούν από την εμπειρία αυτή σαν μέρος των συμβουλευτικών υπηρεσιών που τους έχω προσφέρει και μου ανέφεραν ότι έχουν παρατηρήσει μέσα στους επόμενους κιόλας μήνες σημαντικές βελτιώσεις στο χρόνο επίτευξης στόχων και στην καλύτερη επικοινωνία μεταξύ στελεχών τους. Σιγά αλλά σταθερά η Κύπρος εισέρχεται στον τομέα χρήσης αποτελεσματικότερων εργαλείων στην αξιολόγηση και παρακίνηση προσωπικού. Παραδοσιακοί τρόποι και μέθοδοι φέρνουν μόνο παραδοσιακά αποτελέσματα. Αν όμως ζητάτε δραστικά αποτελέσματα τότε πρέπει να είστε έτοιμοι να χρησιμοποιήσετε διαφορετικά εργαλεία και μεθόδους.